Tag: Sartre

We snoepen en snauwen uit angst voor de vrijheid, hoe werkt dat?

Snoepen, drinken, te lang Netlix kijken, gamen of op Instagram ronddwalen, we doen het allemaal en zeker op minder blije dagen.
Dat we ons rotgevoel willen verlichten is logisch, de wijze waarop we dat doen is dat niet altijd. Waarom doen we het dan? 

Bij mezelf merk ik bijvoorbeeld dat ik op drukke dagen, of momenten van onzekerheid of irritatie en ook wanneer ik moe ben van alles en iedereen, dat ik dan mensen ga afsnauwen, mijn gelijk wil halen, of mijn hoofd wil uitzetten met stomme televisie of een paar glazen wijn en te laat naar bed ga. Gevolg? Ik baal van mezelf en wil mezelf nog meer vergeten. Zie je het patroon? Zucht. 

In zijn boek Angst voor de vrijheid noemt Erich Fromm dit vluchtgedrag masochistisch: we willen niet lijden, maar we pogen ons onzichtbaar te maken en ons eigen zelf even te vergeten omdat we ons regelmatig onbeduidend en eenzaam voelen in de grote wereld. Niet iedereen gaat de masochistische kant op trouwens, er zijn ook mensen die hun onbeduidendheid en eenzaamheid willen maskeren door zichzelf te overschreeuwen en anderen te manipuleren, die mensen hebben sadistische neigingen. Grote termen voor herkenbaar gedrag. 

Hoe heeft dit met vrijheid te maken? We zijn, aldus de existentialist Sartre, in het leven geworpen zonder dat we erom gevraagd hebben en zonder gebruiksaanwijzing of vooropgezet plan. We mogen het helemaal zelf bedenken, we zijn vrij om onszelf vorm te geven. Dat is nogal wat, jezelf moeten vormgeven……. Die zogenaamd fijne vrijheid die we hebben om dat te doen kost energie, vraagt om zorgvuldig nadenken, keuzes maken en verantwoordelijkheid nemen. 

Ik weet dat ik me beter voel wanneer ik goed voor mezelf zorg en aardig probeer te zijn voor de mensen om mij heen. Hoe moeilijker het leven is (en dat is het gewoon af en toe) hoe moeilijker ik het vind om dat te doen, het voelt dan bijna onmogelijk en erg oneerlijk dat ik zorgvuldig met mezelf en anderen om moet gaan terwijl het tegelijkertijd lijkt alsof niemand dat nog doet. 

Alleen voel ik me niet beter en ook niet vrij of in controle als ik te veel eet, drink of mijn frustraties afreageer op andersdenkenden, het voelt eigenlijk als slaaf worden van mijn eigen lusten en lasten. En dat wil ik ook niet en daar kan ik wel wat aan doen. Of in elk geval elke dag mijn best voor doen. 

Share

Tegen de zoektocht naar zekerheid.

Ik wil overal een antwoord op en lekker heldere conclusies kunnen trekken in de hoop dat het me kennis, rust en zelfvertrouwen geeft. Mijn ochtendfilosofen denken hier anders over.

  • Afgaan op het feit houdt per definitie in: afgaan op het begrensde. (Sartre)

Dat is niet wat ik wil, me achter grenzen verschuilen. Want dat doe ik met grenzen. Tot hier en niet verder gaat het dan in mijn hoofd en ik wil juist verder durven gaan, voorbij de grens van de angst van mijn denken.

  • Een vijand en de vlucht voor de vijand, daar begint alles mee. Als iemand blijft stilstaan en naar de principes zoekt, is dat een nieuw, een tweede begin. (Safranski).

Me afvragen waar de oorzaak van mijn angst en begrenzingen vandaan komen, is dat het opzoeken van ellendige gevoelens of het openlaten van mogelijkheden?

  • Er is niets geschapen dat altijd een zegen is (Mandeville)

En:

  • Die zucht om conclusies te willen trekken is een van de meest funeste en sterielste hebbelijkheden waarover de mensheid beschikt. (Flaubert)

Hoe omzeil ik dan mijn voorkeur voor veilige begrenzingen -oftewel zekerheden- zonder een cynisch, angstig of anderszins neurotisch mens te worden?

  • Het uitstellen van oordelen is een kwestie van oneindige hoop. (Scott Fitzgerald).

O ja, hoop. Naast alle oorlogen, hongersnood, ziekten, uiterlijke en innerlijke wreedheden, zat er ook hoop in de doos van Pandora. Hoop, de soms wrede noodzakelijkheid naast de altijd schijnbare zekerheid.

Share

Verschillende zienswijzen voor de moeilijkheden in het leven.

Neem de situatie voor ogen die op dit moment ingewikkeld is voor je en lees één-voor-één de onderstaande zinnen hardop aan jezelf voor. Welke klopt er voor jou op dit moment?

  • Wanneer men begint te denken, begint men zichzelf te ondermijnen. (Albert Camus)
  • Wie werkelijk invloed wil hebben, die moet zich helemaal niet om het verkeerde bekommeren, die moet alleen maar het goede doen. Want het gaat er niet om iets af te breken, maar om iets op te bouwen waar de mensheid louter vreugde aan beleeft. (Goethe)
  • Het heeft geen zin het te loochenen. Je vindt altijd beursjes gif naast je nobelste gevoelens, dus laten we niet het onmogelijke willen. (Saul Bellow)
  • Afgaan op het feit houdt per definitie in: afgaan op het begrensde. (Sartre)
  • Niet lachen, niet jammeren of vervloeken, maar begrijpen. (Spinoza)
Share

Omgaan met de magische wereld van je emoties

Woede, angst, verdriet. Plotseling allesomvattend, of onophoudelijk sluimerend is het er, onvermijdelijk en een wereld op zichzelf… Sartre noemt het de magie van emoties.

Volgens hem ‘schept’ je bewustzijn een nieuwe wereld op die momenten dat je even niet meer weet hoe je moet omgaan met de realiteit. In die magische wereld van emoties zorgt je veranderde bewustzijn ervoor dat je vlucht bij angst, je stil terugtrekt bij verdriet en je grenzen onbevreesd verdedigt bij woede.

Je emoties helpen je om te gaan met een gebeurtenis die je bevattingsvermogen (op dat moment) te boven gaat. Dit magische bewustzijn bepaalt echter niet alleen je handelen, maar kleurt ook je tijdelijke wereldbeeld. De emotie zelf wordt de nieuwe (onwenselijke) realiteit. Je gevoel versterkt je gevoel en voor je het weet belandt je in een vicieuze cirkel van verdriet, angst of woede.
Het is niet een wereld waarin je wilt zijn, het is een wereld bedoelt om te overleven. Maar de emotie duurt soms langer dan je wilt en dan nodig lijkt, hoe kom je er weer uit?

Volgens Sartre kan je de wereld van de emoties alleen verlaten op het moment dat de emotionerende situatie verdwijnt, of wanneer je een ‘zuiverende reflectie’ hebt.
Maar hoe krijg je die zuiverende reflectie, die verhelderende gedachte die ervoor zorgt dat je je handelen niet langer door je emoties laat bepalen?

Daar geeft Sartre geen antwoord op en ik wou dat ik het antwoord had.

Misschien is het met de zuiverende reflectie wel net als met de magie van de emotie: je wordt erdoor overmand. En zoals het woord al aangeeft, is je wereld na de zuiverende reflectie ineens weer helder en handelbaar. Je kan weer overgaan tot de (realistische) orde van de dag.

Meer lezen?
Magie en Emotie
Jean-Paul Sartre
Amsterdam, Uitgeverij Boom (kleine klassieken)

Share